گذراندن دوره وظیفه عمومی، یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که در زندگی هر مرد ایرانی به وجود می‌آید. افراد مذکر بالای 18 سال در ایران که مشکل بزرگ روحی و بدنی نداشته باشند، در حال تحصیل نباشند و توانایی خدمت در دوره سربازی را داشته باشند، باید این دوره را در اسرع وقت بگذرانند. اما یکی از موارد مهمی که افراد را از رفتن به این دوره معاف می‌کند، کفالت اعضای خانواده است.
در این حالت، فرد مشمول به دلیل سرپرستی از اعضای خانواده خود، می‌تواند معافیت را دریافت کند. در این حالت خود فرد و نیز افراد خانواده مانند پدر، مادر، خواهر، پدربزرگ، مادربزرگ و... باید دارای شرایط خاص باشند. در ادامه این مقاله قصد داریم تا با شرایط معافیت کفالت مادر و پدر و دیگر نزدیکان آشنا شویم. همچنین خواهیم دید که تحقیقات محلی معافیت کفالت در ایران چگونه و با چه شرایطی انجام می‌شود.
قانون‌گذاران در ایران برای افراد واجد شرایط خدمت در دوره سربازی، شروطی را تعیین کرده‌اند. یکی از این شروط این است که افراد بیمار و یا ناتوان خانواده فرد مشمول در غیاب او باید بتوانند از پس کارهای خود بربیایند.
اگر این افراد این شرایط را نداشته باشند و فرد مذکر دیگری در خانواده آن‌ها وجود نداشته باشد تا سرپرستی آنان را به عهده بگیرد، مشمول می‌تواند معافیتی به نام «معافیت کفالت» دریافت کند. در این حالت، فرد مشمول تنها کسی است که وظیفه سرپرستی از اعضای خانواده و مراقبت از آنان را به عهده دارد.
این قانون شرایط و ضوابط خاصی دارد و برای هر کدام از اعضای خانواده می‌تواند به صورت مجزا و با شرایط ویژه او، بررسی شود. در این شرایط قانوان‌گذار سه حالت را برای فرد مشمول در نظر خواهد گرفت:
در این حالت فرد مشمول، به دلیل داشتن مسئولیت سرپرستی یکی از اعضای خانواده، به صورت دائم از خدمت معاف می‌شود. به این افراد کارت معافیت دائم داده می‌شود.
این فرد در حال حاضر و به صورت موقتی قادر به انجام وظیفه سربازی نیست اما با حل مشکل و یا رفع موانعی در آینده می‌تواند این دوره را بگذراند.
به عنوان مثال مشمولانی که پدر و مادر آن‌ها از هم جدا شده باشند و کمتر از 30 ماه از جدایی آن‌ها گذشته باشد، می‌توانند معافیت موقت از سربازی را دریافت کنند. پس از گذشت این زمان، با توجه به شرایط ممکن است با توجه به تحقیقات محلی معافیت کفالت، معافیت دائم دریافت کنند و یا مشمول خدمت شوند.
در این حالت، درخواست افراد برای معافیت کفالت مورد تایید نظام وظیفه قرار نگرفته و مشمول باید وارد دوره سربازی شود. برای این منظور فرصتی به مشمولان داده می‌شود که در صورت تخطی از این زمان، غیبت برای فرد منظور خواهد شد.
معافیت کفالت انواع گوناگونی داشته و برای افراد درجه اول که به فرد مشمول نیازمند هستند، اعمال می‌شود. انواع گوناگون معافیت کفالت که در قانون نظام وظیفه در نظر گرفته شده است، شامل این موارد است:
کفالت مادر
کفالت خواهر
کفالت پدربزرگ
کفالت مادربزرگ
کفالت برادرصغیر
کفالت برادر کبیر که قادر به زندگی عادی بدون کمک نباشد.
هر کدام از این موارد ذکر شده، شرایط خود را در قانون دارد که برای آگاهی بیشتر می‌توانید به وب سایت رسمی سازمان نظام وظیفه مراجعه نمایید. این قوانین البته در بیشتر موارد به دلیل گسترده بودن و تغییرات هر ساله، می‌تواند کمی چالش برانگیز باشد. شما اگر خود را مشمول این قوانین معافیت کفالت می‌دانید یا درباره شرایط معافیت کفالت مادر و پدر و دیگر اعضای خانواده دچار سردرگمی هستید، می‌توانید با کارشناسان نظام وظیفه ما، در آویژه همراه باشید.
معافیت کفالت شرایط خاص و پیچیده‌ای دارد که مورد به مورد با هم تفاوت دارد. اما اگر بخواهید از شرایط این نوع از معافیت به صورت کلی استفاده کنید، باید چند شرط را داشته باشید. این شروط که شروط عمومی معافیت کفالت هستند، شامل این موارد است:
فرد مذکور که قرار است معافیت کفالت را دریافت کند، باید حداقل 18 سال تمام را داشته باشد.
غیبت از سربازی نداشته باشد یا غیبت او موجه شده باشد.
نباید برادر بالای 18 سال داشته اشد یا به عبارت دیگر نباید فرد دیگری در خانواده وجود داشته باشد که بتواند سرپرستی افراد نیازمند به کمک را به عهده بگیرد.
یکی از متداول‌ترین و پربحث‌ترین بخش‌های معافیت کفالت برای مشمولان سربازی در ایران، معافیت کفالت پدر است. در قانون و در بندهای مجزایی درباره این نوع از معافیت بحث شده است. به طور کلی این مدل از معافیت برای افرادی می‌تواند اعمال شود که پدر آن‌ها بالای 75 سال تمام سن داشته باشد. شرط دیگر که در این مدل کفالت مورد بررسی قرار می‌گیرد این است که پدر باید یکی از بیماری‌ها و ناتوانی‌های ذکر شده در آئین‌نامه کسان مشمول که در قوانین نظام وظیفه است را داشته باشد. در ادامه برای اخذ ، فرد باید این مراحل را دنبال کند:
پدر باید با مراجعه به پزشک، مدارک و مستنداتی از وضعیت پزشکی خود را آماده نماید.
پدر فرد مشمول باید یک نامه از پزشک معتمد را همراه خود داشته باشد.
مدارک مورد نیاز برای اخذ معافیت کفالت پدر، شامل مدارک هویتی پدر و پسر، دو قطعه عکس از پدر به همراه کپی شناسنامه از تمامی اعضای خانواده است.
پس از درخواست برای معافیت کفالت پدر، پرونده در کمیسیون‌های مربوطه مورد بررسی قرار می‌گیرد. به علاوه تحقیقات محلی معافیت کفالت نیز انجام خواهد شد و در مورد معافیت دائم، موقت و یا سرباز شدن فرد تصمیم‌گیری می‌شود.
یکی دیگر از رایج‌ترین انواع معافیت کفالت، معافیت کفالت مادر است. در این نوع از معافیت باید مادر فرد نیاز به نگهداری و سرپرستی فرد مشمول داشته باشد تا معافیت برای او صادر گردد.
برای این معافیت، سه شرط اصلی مطرح می‌شود. این شروط در قوانین سازمان نظام وظیفه به صورت صریح ذکر شده است. این شروط به این ترتیب است که در صورت جدایی و یا فوت پدر، فرد می‌تواند برای معافیت کفالت مادر خود اقدام نماید.
این به شرطی است که از جدایی و یا فوت پدر باید بیشتر از 30 ماه تمام گذشته باشد. شرط مهم دیگر هم این است که فرد مشمول، باید تنها پسر بالای 18 سال در خانواده باشد و نباید غیبتی نیز برای او درج شده باشد.
اگر کمتر از 30 ماه از جدایی و یا فوت پدر فرد مشمول گذشته باشد، او می‌تواند برای معافیت موقت اقدام کند. فرد مشمول می‌تواند پس از گذشتن این مدت و نیز گذشتن 30 ماه از جدایی و یا فوت پدر، برای معافیت دائمی هم اقدام کند.
اما این معافیت در صورتی به فرد اعطا می‌شود که مادر او در این مدت با مرد دیگری ازدواج نکرده باشد و یا با مرد دیگری ارتباط نداشته باشد. این مورد در بیشتر زمان‌ها، در تحقیقات محلی معافیت کفالت بررسی و اثبات می‌شود. در صورتی که این مورد به اثبات نرسد، فرد نمی‌تواند معافیت دائم از سربازی خود را دریافت کند.
در این مرحله فرد مشمول باید یک استشهاد محلی را مبنی بر کفالت خود تهیه کرده و به امضای سه نفر برساند. بهتر است این افراد از اقوام درجه دوی فرد و خانواده آنان باشند.
متن نامه استشهاد محلی برای کفالت مادر، باید تصریح کند که فرد مشمول تنها فرد مذکر در خانواده است که می‌تواند کفالت مادر مجرد خود را به عهده بگیرد. و در پایان سه نفر مورد نظر باید زیر متن را با این عنوان امضا نمایند:
«اینجانب...... نام پدر...... به شماره شناسنامه..... به شماره ملی..... متن گواهی فوق را شهادت می‌دهم.»
علاوه بر این متن، همچنین فرد مشمول باید مدارک خود و مادر خود و نیز گواهی فوت و یا طلاق و نیز مدارک تمامی اعضای خانواده را به دفاتر پلیس+10 و یا دیگر مراکز نظام وظیفه ارائه نماید تا بررسی‌های لازم بر روی پرونده جلو برود.
یکی از مصداق‌های تحقیقات محلی معافیت کفالت، تحقیقاتی است که برای کفالت مادر انجام می‌شود. کارشناسان نظام وظیفه معمولا برای دادن معافیت کفالت در این روش، تحقیقاتی را انجام می‌دهند.
بدیهی است که اگر در تحقیقات محلی، روشن شود که مادر به تازگی ازدواج کرده است و یا مرد دیگری در ارتباط است، ابطال معافیت کفالت مادر دور از انتظار نخواهد بود. تحقیقات محلی معافیت کفالت، معمولا توسط کلانتری محل یا توسط پاسگاه انتظامی انجام می‌شود.
یکی دیگر از مواردی که در قانون نظام وظیفه و برای معافیت افراد از سربازی در نظر گرفته شده است، معافیت کفالت برادر صغیر است. در این موارد فرد مشمول می‌تواند برای رسیدگی به نگهداری و سرپرستی از برادر زیر 18 سال خود، معافیت از سربازی را دریافت کند.
اما گرفتن این معافیت سه شرط اصلی دارد. اولین شرط برای اخذ این معافیت این است که باید پدر از دنیا رفته باشد. شرط دوم برای گرفتن معافیت برای کفالت برادر صغیر، این است که برادر باید زیر 18 سال سن داشته باشد و شرط آخر این است که فرد مشمول باید تنها برادر بالای 18 سال او محسوب شود.
در این موارد نیز می‌توان معافیت از سربازی را دریافت کرد. نوع معافیت در این حالت، وجود مادر مانع رسیدگی نیست و حتی اگر مادر نیز در قید حیات باشد، فرد می‌تواند معافیت کفالت برادر صغیر را دریافت کند. در این مورد نیز، تحقیقات محلی معافیت کفالت توسط کلانتری محل و یا پایگاه انتظامی انجام خواهد شد و نتیجه در اختیار هیئت‌های بررسی نظام وظیفه قرار خواهد گرفت.
یکی دیگر از انواع معافیت‌های کفالت، موضوع معافیت کفالت برای برادر کبیر یا برادر بالای 18 سال است. در این موارد فرد چون تنها فرد مسئول نگهداری و سرپرستی از برادر بالای 18 سال و ناتوان خود است، می‌تواند از سربازی معاف شود.
در این حالت نیز شروطی وجود دارد تا معافیت کفالت صادر گردد. اولین شرط این است که پدر خانواده فوت کرده باشد. شرط بعدی این است که برادر بزرگ، بیمار باشد و یا نیاز به مراقبت داشته باشد. شرط دیگر این است که برادر نباید شغلی داشته باشد و دارای همسر و فرزند سالم نباشد.
پس از جمع‌آوری مدارک و پرکردن فرم‌های مخصوص نظام وظیفه، فرد باید مستندات لازم را نیز ارائه نماید. پس از آن تحقیقات محلی معافیت کفالت توسط کلانتری محل در شهرها یا پایگاه انتظامی در روستاها به انجام می‌رسد.
یکی دیگر از انواع معافیت رایج برای دوران سربازی، معافیت کفالت خواهر است. در این مدل از معافیت، باید پدر خانواده فوت کرده باشد و خواهر مشمول باید مجرد یا مطلقه باشد یا شوهر او فوت کرده باشد.
شرط مهم دیگر در مورد این مدل از معافیت کفالت، این است که خواهر نباید داری فرزند ذکور غیرمحجور باشد. دیگر شرط مهم دیگر درباره این مدل از معافیت این است که فرد مشمول باید تنها برادر تنی و بالای 18 سال خواهر خود باشد.
در این مورد از معافیت ها نیز فرد باید با مراجعه به مراکز نظام وظیفه و پلیس+10 فرم‌های مخصوص معافیت کفالت خواهر را پر کرده و مستندات لازم را به نظام وظیفه ارائه نماید. پس از طی این مراحل، تحقیقات محلی معافیت کفالت انجام شده و روال معافیت طی خواهد شد.
افراد مشمول اگر تنها مسئول نگهداری از پدربزرگ خود باشند هم می‌توانند معافیت دائم از سربازی را دریافت کنند. این معافیت دارای شرایطی است که فرد باید تمامی آن‌ها را دارا باشد تا مشمول این مدل از معافیت قرار بگیرد. اولین شرط در این قانون این است که شخص پدربزرگ باید 75 سال و یا بیشتر سن داشته باشد.
شرط دوم برای این نوع معافیت این است که فرد مشمول باید تنها نوه پسر بالای 18 سال او باشد و پدربزرگ نباید فرزند در قید حیات داشته باشد.
شرط دیگر برای گرفتن این نوع معافیت این است که اگر کمتر از 75 سال سن داشته باشد، باید دارای مشکلات و بیماری‌هایی که در لیست کسان مشمول آمده باشد. به عبارت دیگر از پدربزرگ کمتر از 75 سال سن داشته باشد باید نیاز به مراقبت و سرپرستی دیگر افراد داشته باشد.
در معافیت سربازی نیز فرد باید مدارک و شواهد لازم برای بیماری یا دیگر شرایط این قانون را جمع‌آوری کرده و به همراه مدارک خود و پدربزرگ به مراکز پلیس+10 مرجعه کند. پس از بررسی‌های لازم و اثبات مدعای فرد، معافیت برای مشمول در نظر گرفته می‌شود.
یکی دیگر از بندهای معافیت کفالت در قوانین نظام وظیفه، مربوط به معافیت کفالت مادربزرگ مادری یا پدری است. در صورت اثبات این مورد، فرد مشمول می‌تواند معافیت دائم از سربازی را دریافت کند.
یکی از مهم‌ترین شروط برای این مورد از معافیت، این است که مادربزرگ شوهر نداشته باشد و همسر خود را به دلیل طلاق یا فوت از دست داده باشد. همچنین باید بیشتر از 30 ماه از جدایی یا مرگ همسر او گذشته باشد.
شرط مهم دیگر در این زمینه، این است که فرد مشمول باید تنها نوه مذکر بالای 18 سال این مادربزرگ باشد. شرط سوم برای گرفتن معافیت کفالت مادربزرگ این است که مادربزرگ نباید داری فرزند دختر و پسر زنده باشد.
پس از ارائه مستندات و مدارک مربوط به شرایط مادربزرگ و نیز تحقیقات محلی معافیت کفالت، معافیت برای فرد مشمول صادر می‌شود.
⭕ معافیت کفالت یکی از مهم‌ترین دلایل برای گرفتن معافیت از سربازی است. در این نوع از معافیت، فرد تنها مسئول نگهداری و سرپرستی از یکی اعضای خانواده خود است که نمی‌توانند بدون او مدیریت لازم را بر زندگی خود داشته باشند.
⭕ در این شرایط پس از ارائه مستندات و نیز مدارک لازم به سازمان نظام وظیفه، تحقیقات محلی معافیت کفالت برای تایید مدعای مشمول، توسط کلانتری محل یا پایگاه انتظامی در روستاها انجام می‌شود.
⭕ با توجه به قوانین و مقررات متعدد و پیچیده در این زمینه، مشاوران آویژه می‌توانند راهنمای خوبی برای گرفتن مشاوره نظام وظیفه برای شما باشند.
