شرایط دریافت معافیت سربازی و ضوابطی که برای آن توسط ستاد نیروهای مسلح در نظر گرفته شده است، یکی از اخبار پرطرفدار برای مشمولین نظام وظیفه محسوب می شود.

طبق قوانین، مشمولین بالای ۱۸ سال، در صورت عدم اشتغال به تحصیل و برخورداری از معافیت پزشکی، باید به خدمت مقدس سربازی اعزام شده و در یکی از ارگان های نظامی به مدت ۲۴ ماه مشغول به خدمت شوند.

در این میان افراد مختلف به ویژه مشمولان نظام وظیفه‌ای که بنا به دلایلی از رفتن به خدمت طفره رفته و به دنبال یافتن راه های جایگزین هستند، علاقه زیادی به اطلاع از آخرین تغییرات مربوط به معافیت های سربازی دارند.

در این مقاله قصد داریم تا شما را با آخرین تغییرات مربوط به شرایط معافیت های سربازی در سال 1402 آشنا کنیم. لطفا در ادامه مطلب همراه مرکز مشاوره آویژه باشید.

معافیت های سربازی شامل چه مواردی می شود؟

به طور کلی انواع معافیت های سربازی در دو نوع مختلف دائم و موقت دسته بندی می شود.

معافیت های موقت توسط سازمان نظام وظیفه برای مدت زمان مشخصی به متقاضیان ارائه می شود تا بعد از طی شدن دوره درمان بیماری و ثبت نام دانشگاه، فرد خود را آماده اعزام به خدمت نماید. البته معافیت موقت در صورت درخواست متقاضی برای دریافت معافیت کفالت مادر نیز برای بررسی پرونده و تایید ادعاهای ارائه شده به وی اعطا می شود.

معافیت دائم نیز، مربوط به بیماری و به طور کلی مشکلاتی مربوط می شود که فرد در صورت احراز شرایطی مشخص، می‌تواند از اعزام به خدمت معاف شود.

باید اشاره کنیم که شرکت در دوره سربازی محدوده سنی خاصی دارد. معمولاً به همه افراد پیشنهاد می شود در سنین جوانی برای شرکت در دوره سربازی اقدام کنند. در این سنین، آمادگی بدنی افراد بیشتر است و راحت تر می‌توانند آموزش‌های لازم را در این دوره کسب کنند.

هرچه سن افراد بیشتر شود، انجام فرآیندهای سربازی برای آنها سخت تر خواهد بود. یکی از دلایل تعیین قوانین معافیت سربازی بالای چهل سال نیز مربوط به همین موضوع است.

انواع معافیت های خدمت سربازی

انواع معافیت سربازی به همراه شرایط اختصاصی وجود دارد که متقاضی دریافت معافیت، باید ابتدا پس از سنجش نوع معافیتی کی او را شامل می شود، دست به اقدام بزند.

انواع معافیت های خدمت سربازی عبارتند از:

مشمولان باید توجه داشته باشند که برای دریافت معافیت سربازی، باید حداقل ۲ الی ۳ ماه قبل از اعزام نسبت به انجام مراحل اداری درخواست خود اقدام کند.

شما را در بخش بعدی با مراحل دریافت معافیت های خدمت سربازی آشنا می کنیم؛ پس با ما همراه باشید تا از مراحل دریافت هر یک آشنا شوید.

1- معافیت پزشکی سربازی

این نوع معافیت، یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین معافیت های سربازی است و افراد زیادی از آن استفاده می‌کنند.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های پیش از اعزام به خدمت، مراجعه به پزشک معتمد سازمان و معاینه توسط پزشک است. در این بخش، پزشک تعیین شده همه افراد را از جوانب مختلف جسمی، روحی و روانی می‌سنجد و برای ادامه فرایند اعزام، باید سلامت افراد مشمول را تایید کند.

در صورتی که فرد در این معاینات، مشکل جسمی یا روحی شدیدی داشته باشد، تاییدیه‌های لازم برای اعزام به سربازی را کسب نکرده و در نتیجه از سربازی معاف می‌شود.

هرچند باید بدانید که معافیت در این بخش به همین سادگی‌ها نیست. برای مثال، برای برخی از افراد به دلیل شرایط خاص جسمی، معافیت از رزم صادر می‌شود. در این حالت فرد باید به خدمت سربازی رفته و تنها از انجام فعالیت‌های رزمی و نظامی معاف خواهد بود، بنابراین باید در یک بخش اداری، خدمت خود را سپری کند.

به صورت کلی پس از معاینه افراد در بخش پزشکی، ۴ حالت کلی رخ خواهد داد که در ادامه هر کدام را به اختصار شرح می‌دهیم:

سلامت کامل

در این حالت پس از معاینه‌های مختلف، سلامت جسمی، روحی و روانی افراد تایید شده و به مراحل بعدی اعزام منتقل می‌شوند.

نقص عضو یا بیماری خاص

در صورتی که فرد به صورت کلی قادر به انجام فعالیت‌های معمول و روزمره باشد، اما با داشتن بیماری خاص و یا نقص عضو نتواند فعالیت‌های رزمی و نظامی را انجام دهد، معافیت از رزم را کسب می‌کند. این افراد باید به صورت عادی به خدمت سربازی رفته و تنها از انجام فعالیت‌های رزمی و نظامی معاف خواهند بود.

بیماری خاص و یا مشکلات رشدی

افرادی که به دلیل ابتلا به بیماری خاص، در یک بازه زمانی مشخص به استراحت چند ماهه نیاز داشته باشند، پس از معاینه‌های پزشکی و کسب تاییدیه‌های لازم از پزشک معتمد سازمان، می‌توانند تا زمان برطرف شدن بیماری و به دست آوردن سلامتی کامل، از رفتن به سربازی اجتناب کرده و البته مهر غیبت سربازی برای آن‌ها درج نشود. این موضوع تنها برای یک بازه زمانی مشخص است و پس از آن، حتما باید به سازمان نظام وظیفه مراجعه کنند.

افرادی که دوره رشدی آن‌ها نیز تکمیل نشده باشد، همانند این دسته از افراد از یک بازه زمانی مشخصی استفاده خواهند کرد و پس از آن، باید برگه اعزام به خدمت خود را دریافت کنند؛

بیماری‌های دائم

مواردی همچون نقص عضو شدید همچون بینایی بسیار کم، انواع بیماری‌های حاد روحی و روانی و سایر موارد مشابه، به عنوان بیماری‌های دائم شناخته شده و افراد مبتلا به این دسته از بیماری‌ها، از سپری کردن دوره سربازی معاف هستند.

2- معافیت تحصیلی سربازی

معافیت تحصیلی یکی از انواع معافیت های موقت سربازی است که در ابتدای نوشتار به‌اختصار آن را شرح دادیم. همه پسران جوان در سن ۱۸ سالگی و پس از کسب مدرک دیپلم، باید خود را به سازمان نظام وظیفه معرفی کنند.

از تاریخ فارغ‌التحصیلی، افراد تا یک سال زمان دارند و باید پیش از اتمام این یک سال، برای اعزام به خدمت اقدام کرده و یا اینکه تحصیلات خود را ادامه دهند.

پس از اقدام به تحصیل، باید با ارائه گواهی اشتغال به تحصیل، برگه معافیت تحصیلی را دریافت کرده و فعالیت‌های مهم نیازمند به کارت پایان خدمت را به کمک این برگه معافیت موقت تحصیلی انجام دهند.

البته باید اشاره کنیم که برای هر مقطع تحصیلی، مدت زمان خاصی تعیین شده و افراد نمی‌توانند به صرف اشتغال به تحصیل، مدت زمان تحصیل در هر دوره را به بهانه‌های مختلف افزایش دهند.

برای مثال، برای کاردانی ۲.۵ سال، کارشناسی پیوسته ۵ سال و برای هر مقطع تحصیلی دیگر، مدت زمانی معینی، در نظر گرفته شده است. بنابراین معافیت اشتغال به تحصیل نیز در یک بازه زمانی خاصی اعتبار دارد و در صورت اتمام آن بازه زمانی، فرد باید برای اعزام به خدمت درخواست دهد.

3- معافیت کفالت سربازی

معافیت کفالت، یکی دیگر از شرایط خاصی است که برای پسران جوان وجود دارد.

خانواده‌های بسیار زیادی وجود دارند که پسر جوان و بزرگ خانواده، مسئولیت سرپرستی از خانواده خود را برعهده دارد. در صورتی که پدر و مادر پیر و یا ناتوان باشند، مادر بدون همسر بوده و یا اینکه فرد مشمول، وظیفه سرپرستی از خواهر و یا برادر خود را برعهده داشته و سن برادر او کمتر از ۱۸ سال باشد، معافیت کفالت به آن فرد تعلق می‌گیرد.

در حالت‌های خاصی از معافیت تک فرزند و یا معافیت برای نگهداری از پدربزرگ و مادربزرگ سالخورده نیز وجود دارد، که افراد مشمول خدمت سربازی، در صورت داشتن آن شرایط اختصاصی می‌توانند از این نوع معافیت استفاده کنند.

معافیت کفالت با شرایط و تبصره‌های مختلفی مشخص می‌شود و به همین خاطر شرایط هر فرد به صورت مجزا بررسی شده و در صورت داشتن آن پیش نیازهای خاص، معافیت کفالت به آن‌ها تعلق می‌گیرد.

مراحل دریافت معافیت سربازی

مراحل دریافت انواع معافیت خدمت سربازی در این بخش به طور کامل بررسی خواهد شد. همچنان با ما همراه باشید.

1- دریافت معافیت پزشکی

به طور کلی می توان گفت بیماری های گوناگونی برای دریافت معافیت پزشکی وجود دارد که هر کدام دارای زیر مجموعه ای و البته شرایط متفاوتی هستند. به عنوان مثال بیماری واریکوسل دارای سه سطح خفیف، متداول و حاد می باشد که افراد در موارد خفیف و متداول معاف از رزم و در صورت ابتلا به نوع حاد با تشخیص کمیته پزشکی معاف از خدمت می شوند.

لذا اطلاع از دسته بندی و لیست بیماری‌های معافیت پزشکی که با تایید سازمان نظام وظیفه شامل معافیت از خدمت سرباز نمی شوند، از اهمیت بالایی برخوردار است. هر مشمولی که قصد دریافت معافیت پزشکی داشته باشد باید در رابطه با دسته بندی کلی و بیماری های معافیت پزشکی آگاهی لازم را داشته باشد.

از جمله بیماری‌هایی که منجر به معافیت دائم از خدمت سربازی می شوند، می توان به بیماری های غدد ترشح داخلی، بیماری های مربوط به پوست و بافت های زیر پوست، بیماری های مربوط به اعصاب و روان، بیماری های مربوط به مغز و اعصاب و بیماری های ریه و قفسه سینه اشاره نمود.

2- دریافت معافیت ایثارگری

مشمولان اگر شرایط معافیت سربازی ایثارگران را دارا باشند، باید مدارکی در خصوص سابقه ایثارگری، جانبازی، آزادگی والدین خود ارائه داده و اقدام به دریافت آن کند.

این پروسه به این صورت است که با مراجعه به بنیاد شهید، برگه ای مبنی بر حضور والدین خود در جبهه و میزان آسیب دیدگی آنها را تهیه کرده و به همراه دیگر مدارک به پلیس +۱۰ تحویل می دهند.

عموما فرد بعد از ارسال درخواست نیاز به چند مرحله پیگیری برای دریافت نتیجه نهایی خود خواهد داشت. در این میان افرادی که پدرشان حداقل ۳۰ درصد جانبازی یا ۳۰ ماه حضور در جبهه داشته‌اند، معاف دائم خواهند شد.

3- دریافت معافیت موارد خاص

این معافیت همانطور که از اسمش معلوم است، برای افراد خاص است؛ به عنوان مثال کسانی که در خانواده یک عضو معلول دارند، مشمول این مورد از معافیت می توانند باشند.

متقاضی با داشتن شرایط و به همراه داشتن مدارک به پلیس +۱۰ مراجعه کرده و با ارائه مدارک مربوطه ثبت نام می کند. پس از بررسی های لازم توسط کارشناسان نظام وظیفه، کارت معافیت متقاضی به نشانی وی ارسال می شود.

4- دریافت معافیت تحصیلی

معافیت تحصیلی مربوط به سنوات مجاز تحصیلی دانشجویان در طول دانشگاه است؛ به این صورت که برای داوطلبان دوره کارشناسی، نهایتا ۵ سال و برای داوطلبان کارشناسی ارشد ۳ سال سنوات مجاز گرفته شده و فرد در این بازه زمانی می تواند با هماهنگی دانشگاه و دریافت نامه از پلیس +۱۰ از اعزام به خدمت معاف شود.

لازم به ذکر است معافیت تحصیلی برای هر دوره صرفا یکبار صادر شده و فرد با اتمام دوره و دریافت مدرک تحصیلی مجاز به انتخاب دوباره همان مقطع نخواهد بود.

5- دریافت معافیت طلاق والدین

اگر پدر و مادر مشمولی که یگانه فرزند ذکور خانواده می باشد، از یکدیگر طلاق گرفته باشند، مشمول می تواند از شرایط معافیت طلاق استفاده کند و به صورت دائم از سربازی معاف شود.

البته برای دریافت معافیت طلاق والدین، شرایطی نیز وجود دارد که مهم‌ترین آن گذشت ۳۰ ماه از تاریخ طلاق است.

این شرایط به این صورت است که ابتدا معافیت موقت سه ساله به مشمول داده شده و بعد از گذشت این مدت با انجام تحقیقات از محل زندگی مشمول، چنانچه جدایی والدین به طور کامل تایید شود، مشمول مجاز به دریافت معافیت دائم خدمت سربازی خواهد بود.

6- دریافت معافیت کفالت پدر

معافیت کفالت سربازی پدر، مربوط برای افرادی می شود که پدر آنها دارای سن بالای ۷۵ سال بوده و با تایید کمیسیون پزشکی از لحاظ توان جسمی قادر به سرپرستی از خانواده خود نمی باشند، در این صورت فرد می تواند با دریافت کفالت پدر از اعزام به خدمت سربازی معاف شود.

در این مورد، امکان گرفتن این معافیت برای سنین پایین تر نیز وجود دارد، که این مورد بسته به شرایط جسمی سرپرست خانواده و تایید کمیسیون پزشکی می تواند متفاوت باشد.

7- دریافت معافیت کفالت سه خواهر

این نوع معافیت جزء دسته معافیت های کفالت می‌باشد که معافیت سه خواهری نامیده می‌شود و فقط مخصوص تک پسرهایی که دارای سه خواهر می‌باشند، است.

مشمولانی حق استفاده از این معافیت را دارند که به عنوان تنها فرزند پسر، دارای سه خواهر در خانواده خود بوده و تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی قرار گرفته باشند.

لازم به ذکر است این نوع از معافیت در صورتی که پدر در قید حیات باشد و وضعیت جسمانی وی ملاک رسیدگی نبوده و صرفا تحت پوشش بودن وی یا مادر مشمول در کمیته امداد یا بهزیستی شرط اصلی رسیدگی می باشد، قابل دریافت است.

8- دریافت معافیت بخشودگی سنی

طبق این قانون افرادی که تا سن ۵۰ سالگی هنوز به خدمت نرفته‌اند، معاف می شوند و شناسنامه آنها برای اخذ مدرک معافیت سربازی کافی است؛ اما اگر به فکر معافیت از این راه هستید، باید بگویم بدترین را انتخاب کرده اید.

به این فکر کرده اید تا سن پنجاه سالگی بدون کارت معافیت چگونه می خواهید زندگی کنید؟ در طی این سال‌ها نمی توانید از کشور خارج شوید همچنین برای استخدام در بسیاری از ارگان‌ها به مشکل بر می خورید؛ پس این راه را از ذهنتان خط بزنید.

9- دریافت معافیت بنیاد ملی نخبگان

این برنامه مستلزم برخورداری مشمولین از یک رزومه مناسب و قابل توجه در رشته تحصیلی مورد نظر است و عموما برای داوطلبان کارشناسی ارشد و دکتری در دسترس می باشد.

شرایط آن به این صورت است که افراد در ماه های پایانی دانشگاه به لیست بنیاد نخبگان مراجعه کرده و با محاسبه جمع امتیازات خود بر حسب معدل، تعداد مقالات، حضور در کنفرانس های معتبر، چاپ کتاب و … درخواست دریافت پروژه معادل خدمت را ارسال می کنند.

در صورت تایید، با این افراد تماس گرفته شده و با انجام هماهنگی لازم، به ازای مدت زمان خدمت این افراد، یک یا دو پروژه مرتبط با رشته های تحصیلی آنها اعطا می شود. در حقیقت در این روش فرد به جای معافیت از خدمت، با انجام چند پروژه معتبر و کاربردی، کارت پایان خدمت خود را دریافت می کند.

10- دریافت معافیت تعهد به خدمت